Technologia poszła do przodu – obecnie budowane zakłady emitują mniej zanieczyszczeń niż domowe piece na węgiel. ITPO czyli Instalacje Termicznego Przekształcania Odpadów spalają odpady, które nie nadają się do ponownego wykorzystania. Dzięki tej technologii, zamiast składowania na wysypisku, to co wyrzucamy może zasilić nasze domy w ciepło i energię.

Wiele nazw, jedna technologia

Termiczne przetwarzanie odpadów polega na spaleniu ich w takiej temperaturze, by spaliny osiągnęły co najmniej 850 stopni Celsjusza. Dlaczego akurat tyle? Tak wysoka temperatura sprawia, że szkodliwe związki powstające przy spalaniu np. plastików w niskich temperaturach, ulegają rozpadowi na prostsze związki chemiczne, które łatwiej jest zneutralizować1.


W przestrzeni medialnej możemy zetknąć się z wieloma różnymi nazwami takich zakładów – ITPO, ITPOK, ZUOK, ZUSOK, ITPOE, IOE – wszystkie jednak odnoszą się do procesu bezpiecznego spalania odpadów w temperaturze przekraczającej 850 stopni, przy okazji którego produkowana jest energia elektryczna i ciepło trafiające do naszych domów.

Nasze złe skojarzenia ze spalarniami wywodzą się jeszcze z lat 90. ubiegłego wieku. Rygorystyczne normy regulujące proces spalania, oczyszczania i filtracji spalin wprowadzono w Unii Europejskiej już w 2000 r2. Pozwoliły one drastycznie zmniejszyć ilość szkodliwych substancji emitowanych do środowiska przez spalarnie. Dla przykładu, dzięki skutecznym regulacjom, emisje dioksyn z niemieckich spalarni spadły 800-krotnie między 1990 a 2000 r3. Każda nowa inwestycja ma obowiązek dostosować się do konkluzji BAT (ang. Best Available Techniques), czyli stosować najlepsze dostępne na rynku technologie. Liczby mówią same za siebie: dopuszczalne emisje z ITPO są znacząco niższe niż to, co może wyrzucić w powietrze kotłownia miałowa.

  1. Emisja dopuszczalna po 1.01.2025 określona w mg/m3u przy zawartości 6% tlenu w gazach odlotowych4
  2. Emisja określona w mg/m3u przy zawartości 11 % tlenu w gazach odlotowych5

Jak wykorzystuje się termiczne przetwarzanie odpadów?


Instalacje termicznego przetwarzania odpadów stanowią część miejskiej sieci ciepłowniczej. Powstająca w procesie spalania gorąca para wodna oddaje ciepło do miejskiej sieci ciepłowniczej i porusza turbiny służące do produkcji energii elektrycznej. W całej Europie, ITPO odpowiadają już za 10% ciepła w domach, a w niektórych miastach nawet za 50%6. W Polsce tego typu instalacje ogrzewają kaloryfery np. w Krakowie, Koninie, Poznaniu, Szczecinie, Bydgoszczy czy Białymstoku. Już wkrótce uruchomiony zostanie również zakład na warszawskim Targówku.

ITPO może łączyć się z konwencjonalną energetyką cieplną – tak jest np. w Rzeszowie, w elektrociepłowni należącej do PGE Energia Ciepła S.A. Dodatkowy blok ITPO pozwala na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego dzięki dywersyfikacji paliwa służącego wytwarzaniu ciepła i energii.

Alternatywa dla składowisk

Z ponad 13 milionów ton odpadów wytwarzanych w Polce, 30% wciąż kończy na składowiskach. To najbardziej uciążliwa forma gospodarki odpadami – zarówno dla ludzi, jak i środowiska przyrodniczego. Zgodnie z przyjętą przez Polskę Dyrektywą w sprawie składowania odpadów, do 2035 r. na wysypiska powinno trafiać nie więcej niż 10% odpadów7.

Coraz lepiej radzimy sobie z recyklingiem i można mieć nadzieje, że wzorem innych państw europejskich, wkrótce zwiększymy odsetek odpadów poddawanych recyklingowi - między innymi w związku z wprowadzeniem systemu kaucyjnego i rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Jednak nie wszystkie odpady można ponownie wykorzystać – np. zbyt zabrudzony plastik czy mokry papier nie nadają się do poddania recyklingowi. Niewiele osób wie, że np. spleśniały papier może zniszczyć całą partię makulatury. Dlatego w zakładach przetwarzania odpadów uważnie oddziela się surowce wtórne od niewłaściwych materiałów.

To właśnie takie pozostałości z procesu recyklingu trafiają do ITPO. W tego typu instalacjach można spalać również odpady zmieszane, czyli te, które wyrzucamy do czarnych pojemników. Oczywiście, odpady przechodzą kontrolę jakości, sprawdza się np. czy nie ma w nich niewłaściwie zutylizowanych baterii, elektroodpadów czy innych metalowych przedmiotów. Z wyjątkiem specjalnie przeznaczonych do tego zakładów, np. spalarni odpadów medycznych, w ITPO nie przetwarza się odpadów uznawanych za niebezpieczne.

Spalanie jest alternatywą dla składowania odpadów, bo pozwala na nawet 11-krotne zmniejszenie objętości odpadów8. Chociaż nie jest neutralne dla klimatu, bo w trakcie spalania wytwarzany jest dwutlenek węgla, pozwala na uniknięcie emisji metanu, który wytwarza się przy składowaniu odpadów na wysypiskach. Ten gaz jest odpowiedzialny nie tylko za odór unoszący się nad wysypiskiem – jego efekt cieplarniany jest 28-krotnie silniejszy niż dwutlenku węgla w perspektywie stu lat. Zastosowanie ITPO pozwala również na ograniczenia zużycia węgla w ciepłownictwie – to sektor, którego dekarbonizacja jest trudniejsza niż energetyki, a stabilność dostaw będzie wymagała więcej czasu i zastosowania technologii przejściowych9.

  1. Dioxin cracking methods and limitations [w:] Incineration. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Incineration#Dioxin_cracking_methods_and_limitations
  2. Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32000L0076
  3. Waste Incineration — A Potential Danger? Bidding Farewell to Dioxin Spouting. Federal Ministry for Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety. https://web.archive.org/web/20181025015156/http://www.seas.columbia.edu/earth/wtert/sofos/Waste_Incineration_A_Potential_Danger.pdf, tabela 2, str. 3.
  4. Decyzja Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy udzielająca pozwolenia na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza z instalacji energetycznej – Ciepłowni Rembertów zlokalizowanej przy al. gen. A. Chruściela „Montera” 110, wydana na postawie Ustawy z dnia 27 kwietnia 2021 r. prawo ochrony środowiska
  5. Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/2010 z dnia 12 listopada 2019 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE w odniesieniu do spalania odpadów (notyfikowana jako dokument nr C(2019) 7987). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32019D2010
  6. Waste-to-energy: Climate Roadmap. The path to carbon negative. Confederation of European Waste-to-Energy Plants. https://www.cewep.eu/wp-content/uploads/2022/06/CEWEP-WtE-Climate-Roadmap-2022.pdf.pdf, s. 6.
  7. 7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32018L0850.
  8. Marta Gurin, Olgierd Niemyjski. Spalarnie resztkowych odpadów komunalnych jako źródła ciepła – uwarunkowania i ograniczenia dostawy ciepła do systemu ciepłowniczego. https://www.cire.pl/pliki/2/niemyjski.pdf.
  9. Mapping and analyses of the current and future (2020-2030) heating-cooling fuel deployment (fossil-renewables), European Commission, 2016. https://energy.ec.europa.eu/publications/mapping-and-analyses-current-and-future-2020-2030-heatingcooling-fuel-deployment-fossilrenewables-1_en.